فناورى اطلاعات (Information Technology) به عنوان یکى از سه فناورى نوین متحول کننده در سالیان اخیر است. این فناورى کاربردها و قابلیت هایى دارد که تا حد زیادى از دید ما مغفول مانده و یا حداقل شرایط لازم را فراهم نیاورده ایم تا از این قابلیت ها بهره گیریم. در گفت و گو با دکتر فریدون قاسم زاده، استاد دانشگاه صنعتى شریف به سطح و میزان استفاده جامعه ما از این دستاورد بشرى توجه شده است. گفت و گو با او درپى مى آید. فناورى اطلاعات به همراه سایر فناورى هاى نوین درتحول و پیشرفت جهان، نقش مهمى ایفا کرده است. در این زمینه، فناورى اطلاعات از ابتدا تاکنون چه روندى را تجربه کرده که هم اینک گفته مى شود، انقلاب اطلاعاتى به وقوع پیوسته است؟ به طور کلى عملکرد سازمان ها اعم از بنگاههاى اقتصادى و دولت ها که وظایف ملى را به عهده دارند، با دو عنصر اثر بخشى (Effectiveness) و کارایى (Efficiency) ارزیابى مى شود. اثربخشى به این معنا است که یک سازمان به اهداف ازپیش تعیین شده دست یابد.
براى مثال ممکن است هدف یک شرکت خودروسازى تولید ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال باشد. اگر این شرکت به این سطح از تولید برسد، اثربخشى آن صددرصد است. تحقق آن هدف، شرط لازم است ولى شرط کافى نیست. شرط کافى این است که این شرکت بتواند محصولاتش را با قیمت مناسب به بازار عرضه کند. اگر دراین زمینه هم شرکت مذکور موفق عمل کند از کارایى لازم برخوردار است.
جالب است بدانید تئورى هاى نوین مدیریت صرفاً به این دو عنصر اکتفا نمى کنند.
بنابراین بعد سومى هم مطرح مى شود که با استفاده از متدولوژى علمى جدیدى طراحى شده و به آن کارت امتیازى متوازن یا B.S.C (Balanced Score Card) مى گویند. اگر ما براى تحقیق و توسعه بودجه اختصاص ندهیم، آموزش و رفاه افراد سازمان را نادیده بگیریم، به دلیل کاهش هزینه در کوتاه مدت، کارایى خود را افزایش داده ایم ولى در درازمدت رقبایى که به آن موارد توجه کرده اند، محصولات جدیدى عرضه کرده و محصول ما را منسوخ مى کنند.
از این رو، امروزه مدیران با استفاده از کارت امتیازى متوازن که در دانشگاه هاروارد توسعه داده شده، سعى مى کنند بین اهداف فردى، گروهى و سازمانى و اهداف کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت سازگارى ایجاد کنند.
در اینجا باید پرسید، فناورى اطلاعات چه نقشى دراین میان دارد. اولین بار در اواسط قرن بیستم فناورى اطلاعات توسط شرکت هاى بزرگى مثل «آى.بى.ام» مطرح شد و تولید نرم افزارهایى که کارایى سازمان را بالا ببرد در دستور کار قرار داشت.
به همین دلیل نرم افزارهایى مانند سیستم انباردارى و سیستم پرداخت حقوق و دستمزد و یا سیستم حسابدارى عرضه شد. با استفاده از این نرم افزارها هزینه سازمان کاهش یافته و درنتیجه کارایى آن افزایش مى یافت.
در مرحله دوم حیات فناورى اطلاعات موضوع اثربخشى موردتوجه قرارگرفته و استفاده از این فناورى براى افزایش احتمال دسترسى به اهداف مطرح مى شود و سیستم هاى اطلاعاتى جدیدى مثل سیستم هاى پشتیبانى تصمیم (DSS) و سیستم هاى خبره (ES) براى کمک به مدیران و تحلیلگران ارائه مى شود. یک پزشک با استفاده از یک سیستم خبره مطمئن مى شود که درجریان مداواى بیمار موردمهمى از قلم نمى افتد.
در سالهاى آخر قرن بیستم فناورى اطلاعات وارد مرحله سوم عمر خود شده و با ورود سیستم هاى اطلاعاتى استراتژیک، تحولى عظیم به وقوع پیوست.
در این مقطع، وضعیت به گونه اى شده که سازمان ها بدون استفاده از این نوع سیستم ها قادر به رقابت نیستند و درنتیجه بى توجهى به آن، بعضاً دچار اضمحلال مى شوند.
دراجلاس سران کشورهاى جهان که به ابتکار سازمان ملل و به مناسبت آغاز هزاره سوم برگزارشد، «اعلامیه هزاره» به تصویب رسید و بر نقش سازنده توسعه و ریشه کنى فقر تأکید شد. در سال ۲۰۰۱ مجمع عمومى سازمان ملل در اعلامیه اى، خواستار برگزارى اجلاس سران درمورد جامعه اطلاعاتى شد و براستفاده از فناورى اطلاعات در تحقق اهداف یادشده تأکیدکرد. درعرصه عمومى فناورى اطلاعات چه سیرى را پیمود که رسیدن به معیارهاى جامعه اطلاعاتى تبدیل به دغدغه همه کشورها شد؟
استفاده از محاسن فناورى اطلاعات در گذشته به دلیل هزینه بسیار بالاى کامپیوترها عمدتاً مورداستفاده شرکت هاى بزرگ و متوسط بود. پروژه اینترنت هم ابتدا با مقاصد نظامى شروع شده و سپس مورداستفاده دانشگاهها قرارگرفت و در ابتدا هیچگونه مصرف تجارى درنظرنبود. درآن زمان کسانى قادر به استفاده از اینترنت بودند که تحصیلات کامپیوترى داشته و اصولاً براى جلوگیرى از فروپاشى شبکه به دلیل کمبود عرضه پهناى باند، استفاده از اینترنت در کار تجارى ممنوع بود. اما وقتى که «وب» ابداع شد و اینترنت کاربرد عمومى پیداکرد تحول عظیمى به وقوع پیوست. با این ابداع که اواسط دهه ۱۹۹۰ توسط آقاى تیم برنرز لى (Tim Berners-Lee) صورت گرفت، استفاده از اینترنت به دلیل سهولت به تجارت و مدارس و مهدکودک ها سرایت کرد.
این ورود به عصر جدید را بشدت افزایش داد. عصرى که به آن عصر اطلاعاتى یا جامعه اطلاعاتى مى گوییم. قبل ازاختراع آقاى گوتنبرگ هم، تکثیر کتاب ازطریق دست نویسى صورت مى گرفت ولى با اختراع صنعت چاپ، دیگر نیازى به تکثیر ازطریق دست نویسى نبود. ما در عصر اطلاعات مى توانیم یک فایل الکترونیکى از محتواى موردنظر درست کنیم و میلیون ها نفر از آن در آن واحد استفاده کنند، بدون اینکه نیازى به تکثیر داشته باشیم و یا با قطع درختان به محیط زیست صدمه واردکنیم. ما وارد عصرى شده ایم که هرکسى از هرجایى، در هر زمانى مى تواند اکثر کارهایى را که قبلاً باید در عالم فیزیکى با دشوارى انجام دهد در عالم مجازى به سهولت همان کار را انجام دهد. این تغییر ناگهانى و درواقع یک انقلاب در زندگى بشر است. زیرا به سرعت، شکل زندگى بشر را تغییر داده است.
در جامعه اطلاعاتى، ما مى توانیم وقتى درخانه مان هستیم ازطریق اینترنت از حساب خودمان در بانک پولى برداریم، قبض آب و برق و تلفن خود را پرداخت کنیم و نیازى به مراجعه به بانک نداشته باشیم. حتى مى توانیم در هر ساعت از شبانه روز و حتى روزهاى تعطیل اقدام به دریافت خدمات از دولت ازجمله اخذ ویزا کنیم و یا در هر زمان که بخواهیم از بازار بورس، سهام دلخواه را بخریم.
در سال ۱۹۹۵ درکل جهان فقط چندهزار سایت وجودداشت و کلمه تجارت الکترونیکى - E _Commerce)) به مفهوم امروزى آن ابداع نشده بود. اصطلاح تجارت الکترونیکى امروزه به این دلیل رایج شده که اینترنت تجارت از این طریق را دراختیار عموم مردم قرارداده است.
اصطلاح دولت الکترونیکى ( E _Government) حدوداً در سال ۲۰۰۰ ابداع شد. برخى از کشورهاى توسعه نیافته تصور مى کردند دولت الکترونیکى دولت آلترناتیوى است که باید با آن مقابله کنند اما بعدها فهمیدند دولت الکترونیکى به مفهوم ارائه اطلاعات و خدمات به مردم ازطریق فناورى اطلاعات است. کشورهایى که زمینه فرهنگى، فنى و زیرساختى لازم را به وجود آورده بودند به سرعت پیشرفت کردند ولى متأسفانه این اتفاق در بسیارى ازکشورها همچون کشور ما رخ نداد.
به اعتقاد من اگر مى توانستیم با امکانات موجود به اندازه صد واحد پیشرفت کنیم، امروز کمتر از ۱۰ واحد پیشرفت کرده ایم و درنتیجه هرچند در بعد زیرساخت ها ضعف هاى جدى وجوددارد ولى عدم پیشرفت ما بیشتر به مسائل مدیریتى برمى گردد تا زیرساخت ها.
مسأله مهم دیگر درخصوص اینترنت این است که امروزه در کشورهاى توسعه یافته موضوع شکاف دیجیتالى پیش آمده است. زیرا کسانى که دسترسى به اینترنت دارند، بیشتر از آن سود برده اند و درنتیجه فاصله بین فقیر و غنى افزایش پیداکرده است.
هیچ کشورى مایل نیست فاصله فقیر و غنى زیاد بشود چون این معضل باعث بى ثباتى حکومت مى شود. براین اساس کشورهاى توسعه یافته تدابیرى اندیشیدند تا فقرا و اقشار کم درآمد نیز بتوانند به اینترنت دسترسى پیدا کنند. در دهه گذشته عرصه جهانى و بین المللى هم شکاف دیجیتالى میان کشورهاى مختلف تشخیص داده شد. این شکاف دیجیتالى موضوع بسیارى از سمینارها و کنفرانس ها در سراسر جهان شد. ماحصل این مباحث این بود همانطور که شکاف بین فقیر و غنى عامل بى ثباتى حکومت ها و کشورها مى شود، به همین ترتیب، شکاف بین کشورهاى فقیر و غنى در جهان باعث بى ثباتى در عرصه جهانى مى شود و باید براى رفع آن تدابیرى اتخاذ شود. به مصلحت نظام بین المللى هم نیست که یک کشور، بسیار فقیر و کشورى دیگر بسیار غنى باشد.
زیرا اگر افراد به شدت فقیر شوند ممکن است سعى کنند از طریقى به دیگران ضربه بزنند. به همین دلیل خیرخواهى براى فقرا به نفع کشورهاى غنى هم خواهد بود.
به هر حال اغنیا مى خواهند زندگى با ثباتى داشته باشند. در نتیجه سازمان ملل هم به عنوان یک نهاد بین المللى تلاش کرد با تخصیص بودجه هاى مختلف به کمک کشورهاى توسعه نیافته بشتابد و آنها را تحت پوشش قرار دهد.
ما در کشورمان در این زمینه کارهاى محدودى انجام داده ایم ولى در سطح کشور برنامه اى جدى و منسجم براى اینکه فقرا به اینترنت دسترسى پیدا کنند و شکاف دیجیتالى در کشور شکل نگیرد نداشته ایم. در چند سال گذشته هم که طرح توسعه کاربرى فناورى ارتباطات و اطلاعات (تکفا) به اجرا درآمد، چنین اتفاقى نیفتاد و حتى هدفگذارى مشخصى نیز در این طرح براى کاهش شکاف دیجیتالى در کشور انجام نشده بود.
از آن پس در اسناد سازمان ملل از فناورى اطلاعات به عنوان ابزارى براى ساختن دنیایى صلح آمیز، عادلانه تر و بهتر یاد شده است. به اعتقاد شما این فناورى به چه شکل مى تواند در توسعه و فقر زدایى مؤثر باشد؟
با توجه به اینکه یکى از عوامل مؤثر بر فقرزدایى ایجاد اشتغال است، در چنین وضعیتى این سؤال مطرح مى شود که آیا فناورى اطلاعات، اشتغال زا است یا اشتغال زدا! براى پاسخ دادن به این سؤال باید تحولات مشابه در انقلاب صنعتى را بررسى کنیم. در عصر صنعتى وقتى بیل مکانیکى درست شد، آیا ساخت آن اشتغال زدا بود و یا اینکه اشتغال ایجاد کرد. تا وقتى که بیل مکانیکى نبود امکان داشت دهها کارگر محدوده اى از زمین را ظرف یک روز حفر کنند و غذاى بخور و نمیرى براى خانواده شان تهیه کنند.
اما با اختراع بیل مکانیکى، نیازى به آن همه کارگر نداشتیم. در آن وقت نیاز به یک راننده بیل مکانیکى پیدا کردیم. بنابراین یک شغل ایجاد کردیم و دهها شغل را از بین بردیم. با ساده نگرى مى توان گفت بیل مکانیکى اشتغال زدا است و نباید آن را درست کنیم.تا کارگران از نان خوردن نیفتند.اما آدمها عاقل تر از این بودند که دچار چنین اشتباهى شوند. چون ساختن بیل مکانیکى فرصت هاى جدیدى را ایجاد مى کند. اگر دیروز به کارگر بیل زن نیاز بود، امروز به راننده بیل مکانیکى و لودور نیاز است و به کسانى نیاز داریم که در خط تولید و پشتیبانى و تعمیرات چنین ماشین آلاتى کار بکنند و در ضمن از معرفت و دانش انسانى بالاترى برخوردار باشند. کار حفارى را یک ماشین مى تواند انجام دهد و ما هم باید بپذیریم که شأن و منزلت انسانى در بیل زدن نیست.
پس تا این مرحله این فناورى اشتغال زدا است و اشتغال هاى کاذب و غیرلازم را از بین مى برد. در عوض در جامعه اطلاعاتى نیازمند تخصص هاى جدید هستیم. راه اندازى یک وب سایت نیازمند انواع و اقسام تخصص هاى مرتبط با فناورى اطلاعات است. بنابراین برایند کار مثبت است و شغل هاى کم ارزش تر را از بین مى برد و در عوض نیاز به شغل هاى ارزشمند ایجاد مى شود. در جامعه جدید شغل هایى که هوش و ذکاوت انسانى لازم دارند بیشتر مورد نیاز هستند. نمونه عملى اشتغال زدایى جدى ایجاد شده کشورهاى هند، ایرلند، ایالات متحده، کانادا و امارات متحده عربى هستند. در این کشورها توسعه فناورى اطلاعات علاوه بر درآمدزایى بالا موجب ایجاد اشتغال زیاد شده است.
گفته مى شود، شرکت زیبل در سالیان اخیر، هر ساله ۱۰ درصد از غیرکاراترین کارمندانش را اخراج کرده است. این همان چیزى است که اشتغال زدایى اش مى نامند؟
این اتفاق در هر شرکتى و حتى در یک شرکت نوشابه سازى هم مى تواند رخ بدهد. فرض کنید اگر یک شرکت بتواند با قیمت ۱۰۰ تومان خودکار تولید کند، مى تواند بقاى خود را در بازار تضمین کند. اما اگر این شرکت نتواند آن خودکار را با آن قیمت تولید کند در نهایت از رقبا شکست مى خورد و ممکن است ورشکست شود. دراین اوضاع، دو راه حل وجود دارد. یکى اینکه درصد کمترى از افراد که کارایى و انگیزه لازم را ندارند و یا دانش لازم را کسب نکرده اند از کار برکنار کنید و در عوض اکثر کارکنان بیکار نشوند و یا اینکه کسى برکنار نشود و محصول گرانترى تولید کنید. که در این حالت مشترى هم نخواهید داشت و کل کارکنان با هم بیکار مى شوند. مثال عینى این بحث را ما در ایران مى بینیم. بسیارى از کالا و اجناس تولید کشور چین از کالاهاى ایرانى مشابه آنها ارزانتر است. چطور است که کالایى که در چین تولید مى شود و بعد از حمل و نقل زیاد در بازارهاى ایران به فروش مى رسد، ارزانتر از کالاى ایرانى است. چون چینى ها کارایى تولیدشان در سطح بالایى است و توانایى رقابت با رقبا را دارند از یک طرف هم دولت باید به فکر کسانى که بیکار مى شوند نیز باشد. در کشورهاى توسعه یافته نظام تأمین اجتماعى کارآمد وجود دارد و درصدى از حقوق کارمندان و شاغلان به صندوق تأمین اجتماعى واریز مى شود.
با چنین ابزارى مى توان تا حدى شکاف فقیر وغنى را پر کرد و وقتى تعدادى از کار برکنار شوند تا دوره مشخصى که کار پیدا کنند از منابع نظام تأمین اجتماعى بهره مند مى شوند. در عین حال باید بگویم آدمهایى که شخصیت و منزلت انسانى دارند، نمى توانند کار نکنند و سربار دیگران باشند. لذا این پول فقط مشکلات مادى آنها را حل مى کند. در نتیجه ایجاد اشتغال حتى در جوامعى که بیکاران مستمرى دریافت مى کنند موضوع مهمى است.
چند سالى است مطابق طرح و توسعه و کاربرى فناورى ارتباطات و اطلاعات (تکفا) مقرر شد ایران به سمت و سوى جامعه دانایى محور سوق داده شود.
برخى از فعالان و صاحب نظران حوزه فناورى اطلاعات بر این باورند که این طرح عمدتاً بر جنبه سخت افزارى تأکیدداشته و تا حدود زیادى جنبه نرم افزارى را نادیده گرفته است. با توجه به اینکه شما هم در عرصه نظرى و تدریس فعال هستید و هم در عرصه عملى و حرفه اى این فناورى، نحو ارائه و اجراى طرح مذکور را چگونه ارزیابى مى کنید؟
براى اینکه ما بتوانیم راجع به موفق بودن یا نبودن یک طرح قضاوت کنیم باید ببینیم چه اهداف کیفى و کمى براى آن مشخص شده و چه مقدار از اهداف طرح مذکور تحقق یافته است.
یکى از ویژگى هاى یک طرح خوب این است که معیار اندازه گیرى و ارزیابى به دست مجریان و دیگران بدهد تا بتوانند پیشرفت آن را مدیریت و در مورد آن قضاوت کرد. باید مشخص باشد که در یک طرح در چه زمانى و به کجا باید برسیم. یکى از اشکالات اصلى طرح تکفا و شاید بتوانیم بگوییم مهمترین اشکال این طرح این بود که اصلاً هیچ هدف زمان بندى شده اى در آن مطرح نشده بود. انواع کلمات پرجاذبه مثل تجارت الکترونیکى و پول الکترونیکى در این طرح مطرح مى شد ولى هیچ وقت مشخص نشد، قرار است به چه مقاصدى و در چه زمانى نایل شویم. براى مثال باید گفته مى شد که تا چه زمانى پرداخت الکترونیکى در کشور راه اندازى مى شود و یا تا چه زمانى مثلاً ۳۰ درصد خدماتى که دولت ارائه مى کند از طریق اینترنت ارائه شود. هیچ وقت گفته نشد که چند درصد ازمدارس ما قرار است در چه سالى به اینترنت دسترسى پیدا کنندو یا مشخص نشد که میزان شکاف دیجیتالى میان افراد فقیر و غنى در ایران چقدر است و چه برنامه اى با چه زمان بندى مشخصى براى کاهش آن پیش بینى شده است. این موارد معیارهایى هستند که مى توانیم مطابق آنها در مورد عملکرد یک طرح قضاوت کنیم. چون هیچ کدام از این معیارها مشخص نشده نمى توانیم اصولاً در این باره قضاوت صحیحى داشته باشیم و بگوییم میزان موفقیت طرح چقدر است. فقط مى توانیم در مورد میزان هزینه اى که این طرح به کشور تحمیل کرده و بدون هر گونه قضاوتى در مورد محصولات آن در مقایسه با اهداف طرح صحبت کنیم. چندى پیش چند شرکت آمریکایى، چندین هزار سایت ایرانى را مسدود کردندو قرار است «گوگل» و «یاهو» هم دسترسى ایرانیان را به اینترنت مسدود کنند که این نگرانى هاى جدى ایجاد کرده است.
بنابراین مى توانیم بفهمیم طرح تکفا چقدر موفق بوده است. چون با این همه بودجه اى که در سالهاى گذشته در این طرح هزینه شد ما حداقل باید محتوا و پست الکترونیکى ملى را به دست مى آوردیم. سؤال این است که چرا چنین اتفاقى نیفتاده است. سؤال این است که چند درصد از مدارس کشور و به ویژه در مناطق محروم به اینترنت وصل شده اند؟ اگر بتوانیم جواب این سؤالات را بدهیم آن وقت مى توانیم در مورد میزان موفقیت طرح تکفا قضاوت کنیم.
طرح تکفا بحث فناورى اطلاعات را در جامعه برجسته کرد و تا حدى در مردم، هیجان و شور و نشاط اولیه به وجود آورد. امامردم منتظر ماندند و مى خواستند ببینند چه تحولى رخ مى دهد ولى وقتى در عمل، برنامه ریزى و اقدامات سنجیده اى انجام نشد به شکلى سرخورده مى شوند. پس چه بهتر وقتى مى خواهیم در مردم توقع و هیجانى ایجاد کنیم، قبلش طرح و برنامه مشخصى داشته باشیم. دولت جدید هم اگر براى توسعه فناورى اطلاعات در کشور برنامه مشخصى نداشته باشد، مشکلات ما با صرف زمان و هزینه زیاد تعمیق پیدا مى کند. یک نوع بدبینى هم وجود دارد که برخى ضمن اشاره به قدیمى بودن سیستم هاى ادارى و بانکى، مى گویند شرایط و وضعیت جامعه و دستگاه ها و نهادها براى استفاده از فناورى هاى جدید آماده نیست و ابتدا باید آن شرایط را به طور کامل فراهم کنیم.
برخى مى گویند استفاده از فناورى اطلاعات در وضعیت فعلى جامعه ما مانند این است که موتورجت را روى گارى سوار کنیم. سیستم ادارى ما مانند کشورهاى توسعه نیافته از کارایى لازم برخوردار نیست و سازمانها و ادارات و شرکتهاى دولتى در مقایسه با استانداردهاى بین المللى به صورت کارآمد عمل نمى کنند و یا محصولات و کالاهایى با قیمت گران تر از بازار جهانى را تولید مى کنند. اما این مشکلات نباید باعث شود، در مورد این موضوع یک حکم کلى صادر کنیم و بگوییم تا بسترهاى لازم فراهم نشود، در زمینه استفاده از فناورى اطلاعات هیچ موفقیتى را نمى توانیم کسب کنیم.
براى مثال اگر من در مورد یک موضوع خاص آمارى را مى خواهم چه ضرورتى دارد حتماً به اداره آمار مراجعه کنم. اگر اداره آمار کلیه اطلاعاتش را روى سایت خود داشته باشد، مردم حتى در روزهاى تعطیل و یا ساعات غیرادارى هم مى توانند از طریق اینترنت به سایت آن مرکز رجوع کنند و اطلاعات مورد نیاز را به دست آورند. همین دولت با همین سطح از کارایى مى تواند خدماتى را به صورت اینترنتى به مردم ارائه و رفاه و رضایتمندى جامعه را ارتقا دهد. مردم اگر مى خواهند اوضاع جوى و وضع آب و هواى کشور را در هفته آینده بدانند، باید بتوانند به وب سایت اداره هواشناسى مراجعه و اطلاعات موردنظر را دریافت کنند. من الآن برخى از جونان ایرانى را مى شناسم که از طریق اینترنت کسب درآمد مى کنند. اصولاً چه عیبى داردکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى به جاى برگزارى نمایشگاه کتاب در یک مقطع خاص از سال کارى کند که در همه ایام سال مردم بتوانند کتابهاى خود را از طریق اینترنت خریدارى کنند. اگر خرید کتاب به صورت اینترنتى رایج شود، هر کسى مى تواند در هر ساعت و هر روز سال و حتى در ایام تعطیلات هم کتاب بخرد و براى خرید کتابهاى جدید به قیمت مناسب یک سال منتظر برگزارى نمایشگاه بین المللى کتاب نشود. اگر مردم بتوانند هر زمان که احتیاج دارند، کتاب بخرند مجبور نمى شوند تمام سهمیه ارزى خرید کتاب خود را ظرف چند روز خرج کنند و براى مصرف آن یک سال فرصت دارند. ناشرین هم آخرین کتابهاى منتشرشده خود را روى سایت عرضه مى کنند و از این رهگذر همه منفعت مى برند.
دست اندرکاران طرح تکفا اعلام مى کردند تا سال ۱۳۸۳ در کشور حدود ۱۵ میلیون نفر کاربر اینترنتى خواهیم داشت. چرا چنین موضوعى تحقق پیدا نکرد؟
در خوشبینانه ترین حالت گفته مى شود که ما الآن ۷ تا ۸ میلیون نفر کاربر اینترنتى داریم. باید توجه داشت یک وقت ما برنامه هاى عملیاتى براى رسیدن به یک هدف را مشخص کرده ایم و مى دانیم مى خواهیم به کجا برسیم. اما وقتى برنامه مشخصى وجود نداشته است نمى توان ارزیابى دقیقى به عمل آورد. در طرح تکفا هم چنین هدفى در نظر گرفته نشد و اهداف کمى طرح ارائه نشد.
این بحث مطرح است که در جامعه ما کاربردهاى استفاه از فناورى اطلاعات و اینترنت عمدتاً از حد لایه هاى سطحى و ابتدایى فراتر نمى رود...
بله؛ مطابق ارزیابى هایى که ما داشته ایم حدود دو میلیون نفر در ایران افراد چت کننده داریم. اما اصلاً اینترنت براى چت درست نشده است. چت، یکى از پیش پا افتاده ترین امکانات اینترنت است. چون ما وقتى براى استفاده از اینترنت برنامه ریزى و هدفگذارى درستى نداریم، آن وقت معایب فناورى جدید سراغ ما مى آید و یا کاربردهاى کم ارزش تر آن در کشور رایج مى شودو نمى توانیم مانند دیگران از حسن هایش استفاده کنیم. یکى از بزرگترین محاسن و مزیت هایش تجارت الکترونیکى است و از این طریق، با هزینه کمتر و در عین حال راحتى بیشتر کسب درآمد کنیم. دولت ازاین طریق مى تواند دولت الکترونیکى خدمات و اطلاعات لازم را به سادگى و به سرعت به مردم عرضه کند. در ایالات متحده، هدفگذارى شده که تا سال ۲۰۰۸ میلادى صددرصد خدمات دولتى از طریق اینترنت ارائه گردد و در حال حاضر نیز سطح خدمات دولتى ارائه شده از راه اینترنت بیش از ۵۰ درصد است. بانکدارى الکترونیکى مى توانیم داشته باشیم و بسیارى از خدمات بانکى امکان اینترنتى شدنش وجود دارد و در این صورت بسیارى از رفت و آمدها و مراجعات فیزیکى افراد به بانکها مى تواند کاهش پیدا کند. ما حتى مى توانیم پزشکى الکترونیکى داشته باشیم. بالاخره بسیارى از پزشکان متخصص نمى توانند در مناطق دور افتاده کشور کار کنند. اگر پرستارى باشد که از یک بیمار در آن مناطق مراقبت کند یک پزشک از طریق اینترنت مى تواند اطلاعات لازم را دریافت کند و از راه دور جان بیمارى را نجات بدهد.
در حال حاضر دروس دانشگاه هاى مهمى مثل استانفورد و تورنتو از طریق اینترنت ارائه مى شود و هرکسى امکان دستیابى به آنها را دارد. حتى مى توان به صورت رایگان از برخى منابع مذکور استفاده کرد. اینها بخشى از خوبى ها و مزیت هاى اینترنت است. اما شاید در حد پنج درصد هم در ایران از این قابلیت ها استفاده نمى شود و کاربردهاى کم ارزشى مثل چت در ایران مورد توجه قرار مى گیرد. در حالى که ما مى توانیم با ارائه آموزش هاى مناسب کارى کنیم که جوان ما از طریق اینترنت براى خودش شغل ایجاد و کسب درآمد از راه مولد و مفید کند.
نکته اى که باید متذکر شد این است که در ایران، شرکت ها هنوز به بارورى نرسیده اند انواع مالیات هاى مختلف به آنها تحمیل مى شود و موجب ورشکستگى آنها را از همان ابتدا فراهم مى کند. الآن علاوه بر مالیات بر درآمد شرکت ها، از آنها عوارض تجمیعى هم اخذ مى شود. این کار باعث شده بسیارى از شرکت هاى اینترنتى در آستانه ورشکستگى قرار بگیرند.
.GIF)
.jpg)
